Siatkówka to złożona struktura oka, w której położone są istotne dla procesu widzenia struktury. Ulega ona starzeniu – zmiany w siatkówce oka pojawiają się wraz z wiekiem. Mogą mieć łagodny lub poważny charakter i wymagać leczenia. Z artykułu dowiesz się, co to jest zwyrodnienie, odwarstwienie i rozwarstwienie siatkówki oraz o towarzyszących im objawach.
Czym jest siatkówka oka?
Siatkówka to rodzaj światłoczułej tkanki nerwowej dzięki obecności fotoreceptorów. Dzięki niej dochodzi do przemiany energii świetlnej na wrażenia wzrokowe i przekazanie ich nerwem wzrokowym do ośrodkowego układu nerwowego, czyli mózgu. Siatkówka to również część błony wewnętrznej gałki ocznej – jej część zewnętrzna jest położona na naczyniówce, a wewnętrzna ma bezpośredni kontakt z ciałem szklistym.
Jak zbudowana jest siatkówka oka?
Pod względem histologicznym na siatkówkę składa się 10 warstw. Są to m.in.:
-
jednowarstwowy nabłonek barwnikowy,
-
warstwa fotoreceptorów tj. czopki (dominujące w centrum) i pręciki (na obwodzie siatkówki),
-
błona graniczna zewnętrzna,
-
warstwa jądrzasta zewnętrzna, splotowa zewnętrzna, jądrzasta wewnętrzna z komórkami glejowymi Mullera, splotowa wewnętrzna, komórek zwojowych, włókien nerwowych, błony granicznej wewnętrznej.
Zdecydowana większość warstw siatkówki pełni funkcję przekaźnikową z wyjątkiem komórek Mullera występujących w warstwie jądrzastej wewnętrznej.
Czym jest zwyrodnienie siatkówki?
Zwyrodnienie siatkówki pojawia się najczęściej z upływem czasu i jest związana z wiekiem pacjenta. Może towarzyszyć innym chorobom oczu. Najczęściej zwyrodnienie to występuje w części obwodowej tytułowej struktury oka.
Podział obwodowych zwyrodnień siatkówki
Obwodowe zwyrodnienia siatkówki (ang. Peripheral retinal degeneration) związane są m.in. z pęknięciami, rozdarciami i odwarstwieniem siatkówki. Klasyfikacja obwodowych zwyrodnień siatkówki wyróżnia trzy rodzaje. Są to następujące typy obserwowane podczas badania OCT:
-
zwyrodnienie wewnątrzsiatkówkowe,
-
zwyrodnienie szklistkowo-siatkówkowe,
-
zwyrodnienie kosmówki siatkówkowej.
OCT, czyli optyczna koherentna tomografia to jedno z nowoczesnych badań obrazowych narządu wzroku. Jest wykorzystywane w diagnostyce zwyrodnień obwodowych siatkówki i innych chorób tej struktury, np. zwyrodnienia plamki związanej z wiekiem.
Czynniki sprzyjające zwyrodnieniu siatkówki
Do wystąpienia zwyrodnienia siatkówki istotne są następujące czynniki:
-
krótkowzroczność,
-
przypadku odwarstwienia siatkówki w rodzinie,
-
niska ostrość wzroku i obecność mętów.
Istotna dla wystąpienia jest przewlekła choroba metaboliczna – cukrzyca.
Zwyrodnienie siatkówki – rodzaje
Zaburzenia siatkówki oka mają charakter zwyrodnień. Mogą być to zmiany łagodne, wśród których wymienia się m.in.:
-
zwyrodnienia drobnotorbielowate – pojawia się u dorosłych wraz z wiekiem i nie wymaga leczenia;
-
zwyrodnienie typu kamieni brukowych – towarzyszą ogniska zaniku siatkówki, obecne u pacjentów z krótkowzrocznością;
-
zwyrodnienie typu plastra miodu
-
druzy obwodowe.
Zwyrodnienie siatkówki może mieć również poważny charakter i przyczynić się do odwarstwienia siatkówki oka. Istotne są:
-
zwyrodnienie kraciaste siatkówki – występuje często u pacjentów krótkowzrocznych,
-
zwyrodnienie typu ślimaka – inaczej zwyrodnienie szroniaste,
-
rozwarstwienie siatkówki – dochodzi w niej do rozszczepu warstw tej struktury,
-
zwyrodnienie białe bez ucisku
-
krótkowzroczny zanik naczyniówkowo-siatkówkowy.
Odwarstwieniu siatkówki, do której doprowadzają poważne zwyrodnienia siatkówki, towarzyszy oddzielenie się części neurosensorycznej od nabłonka barwnikowego. Wyróżnia się trzy podstawowe odwarstwienia (otworopochodne, trakcyjne, wysiękowe).
Objawy zwyrodnienia siatkówki
W przypadku zwyrodnień siatkówki pacjenci zgłaszają szereg objawów. W przypadku odłączania ciała szklistego od siatkówki wymienia się:
-
błyski (fotopsje) definiowane jako krótkie i silne wrażenia świetlne;
-
męty, czyli zagęszczenia ciała szklistego w postaci zmian w konfiguracji włókien kolagenowych;
-
niewyraźne, zamazane widzenie (gorsza ostrość), postępujące ubytki w polu widzenia.
Opisane objawy mogą towarzyszyć zmianom degeneracyjnym i zwyrodnieniom siatkówki, np. typu ślimaka.
Zwyrodnienie siatkówki jest degeneracją pojawiającą się z wiekiem. Może mieć charakter łagodny lub poważny – wymagający leczenia. Zmiany w siatkówce są nieodwracalne i towarzyszą im zaburzenia widzenia związane zarówno z ostrością, jak i pogorszeniem pola widzenia. Istotne są coroczne konsultacje okulistyczne, które pozwalają wykryć na wczesnym etapie zmiany zwyrodnieniowe siatkówki.
Bibliografia
-
Badanie OCT – co to jest, przygotowanie, cena, https://www.medicover.pl/badania/oct/, dostęp 27.06.2024
-
Cheung, R., Ly, A., Katalinic, P., Coroneo, M. T., Chang, A., Kalloniatis, M., … Nivison-Smith, L. (2022). Visualisation of peripheral retinal degenerations and anomalies with ocular imaging. Seminars in Ophthalmology, 37(5), 554–582. https://doi.org/10.1080/08820538.2022.2039222
-
Hyde R A, Peripheral Retinal Degenerations, https://eyewiki.aao.org/Peripheral_Retinal_Degenerations, dostęp 27.06.2024
-
Maciejewicz P (2023) Okulistyka. Podręcznik dla studentów stomatologii i stażystów, Warszawa: PZWL
-
Miękiszak J, Wieczorek-Wojtaszek W, Siwiec-Pościńska J, Laseroterapia otworów i przedarć siatkówki w trybie ostrego dyżuru, https://podyplomie.pl/okulistyka/38659,laseroterapia-otworow-i-przedarc-siatkowki-w-trybie-ostrego-dyzuru, dostęp 27.06.2024
Artykuł sponsorowany
